کرایوتراپی یا سرما درمانی | مزایا، عوارض و روش های کرایوتراپی

کرایوتراپی یکی از روش‌های نوین درمانی است که با استفاده از دمای بسیار پایین، به بهبود و بازسازی بافت‌ها کمک می‌کند. این روش به دلیل اثر کرایوتراپی بر کاهش التهاب، تسکین درد و تسریع روند ترمیم سلولی، در حوزه‌های مختلف پزشکی و زیبایی مورد استفاده قرار می‌گیرد. کرایوتراپی می‌تواند به بهبود مشکلات پوستی، کاهش دردهای عضلانی و مفصلی و حتی افزایش شادابی و طراوت پوست کمک کند. استفاده از این روش به دلیل غیرتهاجمی بودن و نتایج سریع، طرفداران بسیاری پیدا کرده است.

کرایوتراپی چیست؟

کرایوتراپی یا فریز درمانی یک روش علمی و پزشکی است که در آن با استفاده از دماهای بسیار پایین، بافت‌های غیرطبیعی یا آسیب‌ دیده بدن فریز می‌شوند تا فرآیند درمان آغاز شود. روش کرایوتراپی با استفاده از گازهایی مانند نیتروژن مایع انجام می‌گیرد و باعث از بین رفتن سلول‌ های غیرسالم بدون آسیب جدی به بافت‌های اطراف می‌ شود. این شیوه درمانی در موارد مختلفی مانند درمان ضایعات پوستی، زگیل‌ ها، برخی تومورهای خوش‌ خیم ، زیبایی و حتی در زمینه‌ آسیب های ورزشی کاربرد دارد. کرایوتراپی به دلیل غیرتهاجمی بودن، سرعت بالا و اثر بخشی قابل توجه، به عنوان یک گزینه مطمئن و ایمن در بسیاری از مراکز پزشکی مورد استفاده قرار می‌ گیرد.

کاربرد های کرایوتراپی

روش کرایوتراپی یک روش علمی و غیرتهاجمی است که برای درمان طیف گسترده‌ای از بیماری‌ ها و ضایعات مورد استفاده قرار می‌گیرد. مهم‌ترین کاربردهای این روش شامل:

کرایوتراپی سرطان

• کرایوترپی دهانه رحم: روش کرایوتراپی برای درمان ضایعات پیش‌ سرطانی دهانه رحم به‌ صورت غیرتهاجمی استفاده می‌ شود و با سرمای شدید، سلول‌ های غیرطبیعی را تخریب می‌ کند و از پیشرفت ضایعه جلوگیری می‌ کند.

کرایوتراپی درد و مشکلات عضلانی

• درمان دردهای عضلانی و آسیب‌ های عضلانی
• رفع انواع اسپاسم‌ های عضلانی

کرایوتراپی ضایعات پوستی و ویروسی

• درمان زگیل‌ های پوستی مانند کرایوتراپی زگیل تناسلی : در این روش با سرمای شدید، زگیل‌ های تناسلی را هدف قرار داده و سلول‌ های غیرطبیعی را تخریب می‌ کند.
• درمان برخی ضایعات ویروسی مانند مولوسکوم کنتاژیوزوم
• درمان مولوسکوم تناسلی

کرایوتراپی زیبایی و چربی‌ زدایی

• از بین بردن چربی‌ های اضافی بدن

کرایوتراپی بیماری‌ های پوستی خاص

• درمان بیماری ویتیلیگو یا برص
• درمان انواع ضایعات پوستی
• اصلاح تغییر رنگ پوست (پیگمانتاسیون‌ ها) مانند درمان لکه های قهوه ای صورت

کاهش التهابات و تورم‌ های پوستی

• درمان امراض پوستی از جمله: کک و مک، برآمدگی‌ ها و خال‌ های گوشتی
• درمان اگزما

کرایوتراپی ضایعات عروقی و پیش‌ سرطانی

• درمان برخی ضایعات عروقی مانند انواع همانژیوم‌ ها از جمله سارکوم کاپوزی
• درمان برخی ضایعات پیش بد خیمی مانند کراتوز آکتینیک

کرایوتراپی اسکار و کیست‌ ها

• درمان اسکارهای هیپرتروفیک و کلوئیدها
• درمان کیست‌ ها و ضایعات توموری خوش‌ خیم
• در درمان بعضی ضایعات عروقی مانند انواع همانژیوم‌ ها از جمله سارکوم کاپوزی

مزایای سرما درمانی

سرما درمانی یا کرایوتراپی یک روش نوین است که بر بهبود سلامت و روند درمان اثرگذار بوده و مزایا قابل توجهی به همراه دارد.

غیرتهاجمی بودن
در سرما درمانی یا همان کرایوتراپی هیچ نیازی به جراحی یا بخیه وجود ندارد و بیمار بدون دوران نقاهت طولانی می‌ تواند به فعالیت‌ های روزمره برگردد.

سرعت در مشاهده نتایج
بسیاری از بیماران بعد از چند جلسه فریز درمانی تغییرات مثبتی مثل کاهش التهاب یا بهبود ظاهر پوست را تجربه می‌ کنند.

ایمنی بالا
روش کرایوتراپی تحت نظر پزشک با کمترین عوارض جانبی انجام می‌ شود و یک درمان کم‌ خطر محسوب می‌ شود.

اثرگذاری چند منظوره
از جوانسازی و شفاف‌ سازی پوست گرفته تا بهبود ضایعات پوستی و کاهش التهاب، همگی از مزایای مهم کرایو درمانی هستند.

مقرون به صرفه بودن نسبت به جراحی‌ ها
در مقایسه با روش‌ های جراحی یا لیزرهای پیشرفته، کرایوتراپی معمولاً هزینه کمتری دارد و در عین حال نتایج رضایت‌ بخشی ارائه می‌ دهد.

روش های کرایوتراپی

کرایوتراپی با نیتروژن مایع

نیتروژن مایع یکی از اصلی‌ ترین مواد مورد استفاده در روش کرایوتراپی است. در این روش، نیتروژن مایع با دمای حدود منفی ۱۹۶ درجه سانتی‌ گراد به صورت مستقیم بر روی ضایعات پوستی اعمال می‌شود. این سرمای شدید در مدت چند ثانیه به عمق جوش، زگیل یا سایر ضایعات نفوذ کرده و باعث تخریب سلول‌ های غیرطبیعی می‌ گردد. در ضایعات مقاوم‌ تر مانند زگیل‌ های ویروسی یا برخی از انواع سرطان پوست ، فریز درمانی به صورت چند مرحله‌ای انجام می‌شود؛ به این شکل که ابتدا بافت منجمد می‌ شود، سپس اجازه داده می‌ شود تا ذوب گردد و مجدداً عمل انجماد تکرار می‌ شود. این تکرار فرآیند به افزایش اثربخشی کرایو درمانی کمک می‌ کند.

کرایوتراپی با اسپری

در این روش، ماده سرمایشی مانند نیتروژن مایع از طریق اسپری مخصوص به طور مستقیم بر روی ناحیه مورد نظر پاشیده می‌ شود. این نوع کرایوتراپی بیشتر برای ضایعات سطحی، زگیل‌ ها و تغییرات پوستی کوچک کاربرد دارد. استفاده از اسپری باعث تمرکز دقیق سرما روی بافت هدف می‌ شود و آسیبی به بافت‌ های اطراف وارد نمی‌ کند.

کرایوتراپی با پروب (تماسی)

در این روش از یک پروب فلزی سرد که با نیتروژن مایع یا گازهای مشابه خنک شده است، استفاده می‌ شود. پروب به صورت مستقیم بر روی ضایعه قرار می‌ گیرد و سرمای شدید را منتقل می‌ کند. این نوع روش کرایوتراپی برای ضایعات عمیق‌ تر یا نواحی که نیاز به دقت بالا دارند، بسیار مؤثر است.

کرایوتراپی تمام بدن

این نوع کرایو درمانی بیشتر در حوزه ورزشی و زیبایی استفاده می‌ شود. فرد در یک اتاقک مخصوص با دمای بسیار پایین (منفی ۱۱۰ تا منفی ۱۴۰ درجه سانتی‌ گراد) قرار می‌ گیرد. این سرما باعث کاهش التهاب عمومی بدن، بهبود ریکاوری عضلات و همچنین افزایش شادابی پوست می‌ شود.

کرایوتراپی موضعی

در فریز درمانی موضعی، سرما فقط روی بخش خاصی از بدن اعمال می‌ شود. این روش برای درمان التهاب‌ های محدود، آسیب‌ های ورزشی یا ضایعات پوستی کوچک کاربرد دارد. در این حالت دمای پایین تنها به بافت هدف منتقل می‌ شود و سایر بخش‌ ها تحت تأثیر قرار نمی‌ گیرند.

مراحل انجام کرایو درمانی

کرایوتراپی یا فریز درمانی یک روش علمی و غیرتهاجمی است که با استفاده از سرمای شدید، سلول‌ های غیرطبیعی را هدف قرار می‌ دهد. مراحل انجام این روش به صورت زیر است:

بررسی و تشخیص ضایعه
در ابتدا پزشک ضایعه را به دقت معاینه می‌کند و نوع، اندازه و عمق آن را مشخص می‌نماید تا بهترین روش و مدت زمان فریز درمانی تعیین شود.

آماده‌ سازی ناحیه درمان
محل ضایعه با مواد ضدعفونی‌کننده پاکسازی می‌شود و در صورت نیاز، از بی‌حسی موضعی استفاده می‌شود تا بیمار حین انجام کرایوتراپی درد کمتری احساس کند.

اعمال سرمای شدید
نیتروژن مایع یا دیگر عوامل سرمایشی از طریق اسپری، پروب تماس یا تجهیزات تخصصی روی ناحیه اعمال می‌شود. سرما باعث منجمد شدن سلول‌های ضایعه و تخریب آنها می‌گردد، بدون اینکه به بافت‌های سالم اطراف آسیب وارد شود.

مدت زمان فریز درمانی
بسته به نوع و اندازه ضایعه، مدت زمان اعمال سرما متفاوت است و ممکن است یک یا چند مرحله فریز درمانی انجام شود تا اثر درمانی کامل حاصل شود.

ذوب شدن و تکرار در صورت نیاز
در ضایعات مقاوم، پس از مرحله اول منجمد شدن، اجازه داده می‌شود ناحیه ذوب شود و مجدداً سرمای شدید اعمال می‌شود تا اثربخشی کرایوتراپی افزایش یابد.

مراقبت پس از درمان
بعد از انجام فریز درمانی ناحیه تحت درمان ممکن است ملتهب یا کمی متورم شود. رعایت دستورالعمل‌های مراقبتی شامل تمیز نگه داشتن ناحیه، استفاده از کرم‌های ترمیم‌کننده و پرهیز از تماس مستقیم با آفتاب برای بهبود سریع‌تر ضروری است.

کرایوتراپی چند جلسه است؟

تعداد جلسات کرایوتراپی بستگی به نوع، اندازه و محل ضایعه دارد و معمولاً بین یک تا چند جلسه تعیین می‌شود. اثر کرایوتراپی با تکرار جلسات مناسب تقویت شده و باعث تخریب کامل سلول‌های غیرطبیعی می‌شود.

نحوه اثر کرایوتراپی

اثر کرایوتراپی یا فریزدرمانی بر ضایعات پوستی به صورت سه فاز اصلی اتفاق می‌افتد:

فاز اول) فاز انتقال حرارت
رایج‌ ترین ماده مورد استفاده در کرایودرمانی، نیتروژن مایع است که نقطه جوش آن معادل منفی ۱۹۶ درجه سانتی‌ گراد می‌ باشد. در این مرحله، با اعمال نیتروژن مایع بر روی ضایعه، یک انتقال حرارت سریع از پوست به عامل سرمایشی صورت می‌ گیرد و مقدمات تخریب سلولی در محل ضایعه فراهم می‌شود.

فاز دوم) فاز تخریب سلولی
انجماد ضایعه به سبب شرایط هیپراسموتیک داخل سلولی، تخریب سریع و ناگهانی سلول‌ها را ایجاد می‌کند. مطالعات نشان داده‌اند که پس از این تخریب، توانایی تولید کلاژن توسط فیبروبلاست‌ها به حداقل می‌رسد و این امر باعث اثرگذاری بالای کرایوتراپی در درمان ضایعاتی مانند کلوئید پوستی می‌شود.

فاز سوم) فاز التهابی
پس از تخریب سلولی، التهاب با قرمزی و ادم در ناحیه درمان ظاهر می‌شود که یک پاسخ طبیعی به مرگ سلولی است. عدم کنترل مناسب این فاز می‌تواند منجر به تشکیل تاول و در نهایت ایجاد اسکار شود. رعایت دقیق مراقبت‌های بعد از کرایوتراپی و پیروی از دستورالعمل‌های پزشک باعث کاهش عوارض و افزایش اثربخشی فریزدرمانی می‌شود.

آمادگی قبل از فریز درمانی

برای افزایش ایمنی و اثر بخشی فریز درمانی، رعایت موارد زیر قبل از شروع درمان ضروری است:

مشاوره پزشکی کامل
بررسی سوابق پزشکی و تعیین مناسب بودن کرایوتراپی برای ضایعه مورد نظر.

پاکسازی ناحیه درمان
تمیز و خشک نگه داشتن پوست و حذف هرگونه آرایش، کرم یا لوسیون قبل از انجام فریز درمانی.

اجتناب از مصرف داروهای رقیق‌ کننده خون
در صورت استفاده از داروهای خاص، با پزشک مشورت کنید تا خطر خونریزی کاهش یابد.

اطلاع‌ رسانی درباره حساسیت‌ ها
اعلام حساسیت‌ ها یا سابقه واکنش‌ های شدید به سرما به پزشک قبل از کرایوتراپی.

رعایت دستورالعمل‌ های خاص پزشک
در برخی موارد ممکن است پزشک توصیه کند ناحیه مورد درمان به مدت کوتاهی مرطوب نشود یا از داروهای موضعی خاص استفاده شود.

مراقبت های بعد از کرایوتراپی

رعایت مراقبت های بعد از کرایوتراپی نقش مهمی در بهبود سریع‌تر و پیشگیری از مشکلات دارد. این کار می‌ تواند شدت عوارض بعد از کرایوتراپی را کاهش داده و روند ترمیم پوست را تسهیل کند.

تمیز نگه داشتن ناحیه درمان
ناحیه تحت درمان را روزانه یک یا دو بار با آب ولرم و صابون ملایم شستشو دهید و از مالش شدید اجتناب کنید.

پرهیز از دستکاری تاول‌ ها و زخم‌ ها
تاول یا پوسته‌های ایجاد شده را دستکاری نکنید تا خطر عفونت و ایجاد اسکار کاهش یابد.

استفاده از کرم‌ های ترمیم‌ کننده
پزشک ممکن است کرم‌های مرطوب‌کننده یا ترمیم‌کننده تجویز کند تا روند بازسازی پوست سریع‌تر شود.

محافظت از نور خورشید
از تابش مستقیم آفتاب به ناحیه درمان خودداری کنید و در صورت خروج از خانه، از کرم ضدآفتاب مناسب استفاده نمایید.

اجتناب از مواد تحریک‌ کننده
از استفاده محصولات شیمیایی قوی، لایه‌بردارهای شدید و آرایش سنگین تا زمان بهبودی کامل پوست خودداری کنید.

پیگیری وضعیت بهبودی
در صورت مشاهده قرمزی شدید، ترشحات چرکی، افزایش درد یا التهاب طولانی‌مدت، فوراً با پزشک تماس بگیرید.

مدت زمان بهبود بسته به ناحیه

• صورت: ۵ تا ۱۰ روز
• دست: حدود ۳ هفته
• پا و نواحی با جریان خون کمتر: تا ۳ ماه

اجتناب از فشار مستقیم روی ناحیه درمان
ناحیه درمان را تحت فشار مستقیم یا ضربه قرار ندهید تا روند بهبودی طبیعی و بدون ایجاد اسکار انجام شود.

موارد منع کرایوتراپی

درمان ملانوم و ضایعات رنگدانه ای نامشخص
استفاده از کرایوتراپی در این موارد ممنوع است زیرا ممکن است تشخیص صحیح را با مشکل مواجه کند و خطر بدخیمی را افزایش دهد.

افراد با پوست تیره
در این افراد احتمال تغییر رنگ ناحیه درمان وجود دارد، بنابراین قبل از انجام فریز درمانی باید با پزشک مشورت شود.

سنین بالا و کودکان
به دلیل حساسیت بالاتر پوست و ریسک عوارض، انجام کرایو درمانی در این گروه‌ها باید با احتیاط و تحت نظر پزشک باشد.

پوست آسیب‌ دیده
افرادی که پوست‌ شان بر اثر آفتاب یا استفاده طولانی‌ مدت از کورتیکواستروئید ها آسیب دیده است، باید از انجام سرما درمانی خودداری کنند.

خانم‌ های باردار
انجام کرایوتراپی در دوران بارداری توصیه نمی‌ شود و بهتر است این روش تا پس از زایمان به تأخیر بیفتد.

کرایوگلوبینمی و بیماری‌های مرتبط با خون
افرادی که به کرایوگلوبینمی یا بیماری‌ هایی با سطح بالای کرایوگلوبولین مبتلا هستند (مثل کولیت اولسروز فعال یا بیماری‌ های شدید کلاژن واسکولار) نباید تحت فریز درمانی قرار گیرند.

سابقه سندرم رینود
این گروه به دلیل حساسیت شدید به سرما نباید کرایو درمانی انجام دهند.

خال‌ برداری و ضایعات پیش‌ سرطانی
استفاده از کرایوتراپی در خال‌ برداری و درمان خال‌ های پیش‌ سرطانی ممنوع است، زیرا تغییرات داخل سلولی ناشی از سرما می‌ تواند تمایل این ضایعات به بدخیمی را تسریع و تسهیل نماید.

بیمارانی که احتمال هیپوپیگمانتاسیون را نمی‌ پذیرند
افرادی که نمی‌ توانند تغییر رنگ دائمی پوست را بپذیرند، نباید تحت کرایو درمانی قرار گیرند.

ضایعات در نواحی با خونرسانی ضعیف
انجام فریز درمانی روی این ضایعات ممکن است باعث آسیب بافت و روند درمان ناکافی شود.

نیاز به بیوپسی برای تشخیص
در ضایعاتی که تشخیص قطعی نیاز به بیوپسی دارد، استفاده از کرایوتراپی توصیه نمی‌ شود تا نتایج تشخیصی تحت تأثیر قرار نگیرد.

عوارض بعد از کرایوتراپی

مانند سایر روش‌ های درمانی، کرایوتراپی ممکن است عوارض خفیف داشته باشد که با رعایت مراقبت‌ های بعد از کرایوتراپی قابل کنترل و کاهش است.

التهاب و تورم محل درمان
پس از کرایوتراپی، ممکن است ناحیه تحت درمان دچار التهاب، قرمزی یا تورم شود. این علائم معمولاً موقتی هستند و طی چند روز بهبود می‌ یابند.

تغییر رنگ پوست و مو
در مواردی مانند درمان ضایعات پوستی یا سرطان پوست، ممکن است رنگدانه پوست یا موهای ناحیه درمان کاهش یابد یا از بین برود. این تغییرات معمولاً گذرا هستند، اما در برخی افراد ممکن است ماندگار شوند.

درد و ناراحتی خفیف
پس از کرایوتراپی ممکن است درد یا احساس سوزش خفیف در ناحیه درمان ایجاد شود که معمولاً با داروهای مسکن سبک قابل کنترل است.

گرفتگی رحم و خونریزی موقت
در بانوان، کرایوتراپی باعث مشکل ناباروری یا تخمک‌ گذاری نمی‌ شود، اما ممکن است درد قاعدگی یا خونریزی سبک ایجاد کند که معمولاً موقتی است.

بهبود ضایعات درمان‌ شده
در درمان ضایعات مقاوم مانند زگیل‌ ها یا برخی ضایعات پیش‌ سرطانی، پوست ممکن است چند روز تا چند هفته کمی حساس یا پوسته‌ پوسته شود. رعایت مراقبت‌ های بعد از کرایوتراپی شامل شستشوی ملایم، استفاده از کرم‌ های مرطوب‌ کننده و پرهیز از تماس با آفتاب مستقیم می‌تواند به تسریع بهبود کمک کند.

عفونت نادر
اگرچه شایع نیست، در برخی موارد ممکن است ناحیه درمان به عفونت ثانویه دچار شود. تمیز نگه داشتن ناحیه و استفاده از پانسمان مناسب در صورت توصیه پزشک، ریسک این عارضه را کاهش می‌ دهد.

حساسیت به سرما و واکنش‌ های پوستی
برخی افراد ممکن است نسبت به سرما واکنش‌ های شدید تری نشان دهند که شامل قرمزی، کهیر یا سوزش طولانی است. در این شرایط باید فوراً با پزشک مشورت شود.

هزینه کرایوتراپی و عوامل موثر بر آن

هزینه کرایوتراپی یا فریز درمانی بسته به شرایط مختلفی محاسبه می‌شود و نمی‌توان یک رقم ثابت برای همه بیماران تعیین کرد. عوامل متعددی بر هزینه نهایی این روش درمانی تأثیر می‌گذارند:

• نوع و وسعت ضایعه: هرچه ضایعه بزرگ‌ تر یا عمیق‌ تر باشد، تعداد جلسات درمان و مدت زمان انجام کرایوتراپی افزایش می‌ یابد و در نتیجه هزینه بالاتر خواهد بود.
• تعداد جلسات مورد نیاز: برخی ضایعات به یک جلسه درمانی پاسخ می‌ دهند، اما ضایعات مقاوم‌ تر یا پیشرفته ممکن است نیاز به چند جلسه فریز درمانی داشته باشند، که این موضوع هزینه را افزایش می‌ دهد.
• محل درمان: هزینه کرایوتراپی بسته به اینکه ضایعه در نواحی حساس مانند صورت، دست‌ ها یا بدن باشد متفاوت است؛ نواحی حساس نیاز به دقت و مراقبت بیشتر دارند و معمولاً هزینه بالاتری دارند.
• نوع روش کرایوتراپی: روش‌ های مختلف فریز درمانی مانند استفاده از نیتروژن مایع، پروب تماس مستقیم یا کرایوسرجری تمام بدن، هر کدام تجهیزات و زمان متفاوتی نیاز دارند که بر هزینه تأثیرگذار است.
• تجربه و تخصص پزشک: پزشکان متخصص و دارای تجربه بیشتر ممکن است هزینه بالاتری برای ارائه خدمات کرایوتراپی دریافت کنند.

کرایوتراپی در کلینیک صدف برای از بین بردن ضایعات پوستی

در کلینیک صدف، پیش از شروع درمان ، پزشکان ضایعه را به دقت بررسی می‌ کنند تا مناسب‌ ترین روش درمانی انتخاب شود. به عنوان مثال در موارد خاص، مانند درمان زگیل تناسلی با لیزر ، گاهی از کرایوتراپی به عنوان روش مکمل یا جایگزین استفاده می‌ شود تا روند درمان کامل‌ تر و نتایج پایدارتر حاصل شود. بهره‌ گیری از کرایوتراپی در کلینیک صدف تحت نظر پزشکان متخصص و با رعایت کامل اصول ایمنی انجام می‌ گیرد و با توجه به نوع ضایعه و ناحیه درمان، جلسات مورد نیاز و دوز سرما تعیین می‌ شود تا بهترین نتیجه درمانی حاصل گردد.